Өзбекстандық жігіт АҚШ-тан оралып, өңірде спорт мәдениетін дамытуға кірісті. Қазір жобасына $300 мың инвестиция тартып отыр

Фарход Фуркатов Ташкент қаласының тумасы. 2003 жылы 17 жасында қаржы саласында жоғары білім алу үшін Ұлыбританияға жол тартқан. Ал 2011 жылы Сан-Францискоға көшіп, белсенді өмір салтын ұстанып, стартап индустриясына кіріскен. Ол спорт челлендждеріне арналған алғашқы қосымшасын ірі австралиялық ІТ-корпорацияға сатқан. Алайда 2021 жылы Фарход Өзбекстанға қайту туралы шешім қабылдайды. Әуелде түрлі корпорацияға кеңесші ретінде қызмет көрсетеді, ал 2023 жылдың соңында фитнес-студиялардың жұмысын автоматтандыратын Deepen стартапын іске қосады. Сонымен қатар, Фарходтың бірнеше жеке спорттық жетістігі бар: ол бір жыл ішінде қатарынан 5 Ironman жарысын өткен жалғыз өзбекстандық атлет.

Digital Business пен Astana Hub-тың бірлескен «Орталық Азияның 100 стартап тарихы» жобасы аясында Фарход 18 жыл шетелде тұрғаннан кейін не үшін Өзбекстанға оралғанын, Deepen идеясының қалай пайда болғанын және команда алғашқы жылдары қандай қиындықтарға тап болғанын айтып берді. Сондай-ақ біз Deepen-нің бәсекелестерден қандай айырмашылығы барын, қанша табыс табуға болатынын және спорт пен стартаптың қандай ортақ тұстары барын талқыладық.

«Ұзақ уақыт бойы ІТ – менікі емес сияқты көрінді»

– Фарход, ІТ-стартаптар тақырыбына қашан қызыға бастадыңыз?

– 2003 жылдан бері шетелде тұрамын. Әуелі Ұлыбританияға көшіп, Лестер колледжін, кейін Сандерленд университетін бітірдім. Онда бизнес-әкімшілендіру және қаржы мамандығын меңгердім. Мамандығым бойынша жұмыс істедім, ал 2011 жылы Сан-Францискоға қоныс аудардым.

Ұзақ уақыт бойы ІТ – менікі емес сияқты сезілді. Мен қашанда код жазатын адам емес, жобаны іске қосатын адам болдым. Бірақ уақыт өте келе экожүйенің өзі тарта бастады. Стартаптардың қалай өсіп жатқанын, компаниялардың жаңа кеңселер ашып жатқанын, айналада технологиялық өзгерістердің тоқтаусыз жүріп жатқанын көресің. Мұндайда шетте қалу мүмкін емес.

2016 жылы data-scientist мамандығын меңгеріп, Остинге (Техас штатының астанасы – Digital Business ескерт.) көшіп, спортпен белсенді айналыса бастадым. Сол уақытта әріптесім екеуіміз салауатты өмір салтын дамытуға бағытталған стартаптар жасай бастадық.

Біздің алғашқы жобамыз үй маңындағы саябақта жиі серуендейтін немесе спортпен шұғылданатын адамдарға арналған қосымша болды. Пайдаланушылар кішігірім челлендж орындап, оның өтемі ретінде бонустар алып отырды.

Кейін түрлі компаниялармен жұмыс істей бастадық. Біздің қолданбамыз арқылы қызметкерлер спортпен көбірек айналысып, белсенді болып, өзара жарыса алатын. Бұл командалық рухты нығайтуға көмектесті. Ақырында жобаны австралиялық ірі ІТ-корпорация Atlassian-ға сатып жібердік.

Пандемия кезінде Техас штатының үкіметімен бірлесіп жұмыс істедік. Бірнеше жыл қатарынан коммьюнити үшін челлендждер ұйымдастыруға арналған қосымша жасадық. Адамдар отбасымен серуендеп, үйде немесе саябақта спортпен айналысып, тамақтануын бақылап, соның бәрі үшін бонустар алып отырды. Бұл ауқымды жоба болды, әр жарысқа 20 мыңға дейін қолданушы қатысатын.

– Неге Өзбекстанға ораламын деп шештіңіз?

– 2021 жылы балаларға туған елді көрсетіп, біраз уақыт осында тұрып, Өзбекстанның қалай өзгергенін және ІТ саласының қаншалықты дамығанын көру үшін келдім. Ол кезде стартап индустриясында жақсы тәжірибем болды, бірақ Өзбекстанда қалай жұмыс істейтінін мүлде білмедім. Өте ерте кеткендіктен, өзімді менталитет жағынан америкалық сезінетінмін.

Үлкен корпорацияның бизнес-девелопмент бөліміне жұмысқа орналастым және бірнеше айдың ішінде өзбектердің қалай ойлайтынын, неге белгілі бір шешімдер қабылдайтынын және олармен қалай тиімді жұмыс істеуге болатынын түсіндім. Кейін түрлі компаниялар мен банктерге кеңес бере бастадым.

Одан кейін Қазақстанның 1Fit стартапымен country manager ретінде жұмыс істедім. Командаға Өзбекстан нарығына шығуға көмектестім. Басында жобаға ешкім сенген жоқ, қолданба арқылы залға баратын адам болмайды, спорт саласы цифрланбайды деп айтты.

Бірақ мен түсіндім: Еуропа мен АҚШ-та болып жатқанның бәрі ерте ме, кеш пе Орталық Азияға келеді. Нәтижесінде бәрі ойдағыдай жүрді, ал 1Fit-тің Өзбекстандағы қаржылық нәтижелері ең жоғары көрсеткіштердің бірі болды. Кейін Ұлыбритания нарығына шығуға жауапты болдым да, тағы біраз уақыт Лондонға көшіп кеттім. Бұл бағытты жабу туралы шешім қабылдағанда Малайзияға немесе Әзербайжанға көшуіме болатын еді, бірақ Ташкентке қайтуға бел будым.

«Алғашқы клиент ақша төлемейінше, сенің стартапың – жай ғана идея»

– Deepen идеясы қалай пайда болды?

– 2023 жылы жүгірумен әуестене бастадым, ал былтыр триатлонға кірістім. Қазір бір жыл ішінде бес Ironman жарысынан өткен жалғыз өзбекпін.

Мен әрдайым адамдарды спортпен айналысуға ынталандыратын өнімді дәл Өзбекстанда жасағым келді. Ата-анама қарап-ақ, адамдардың үнемі дәрігерге барып, дәрі ішетініне, бірақ аз қозғалатынына және денсаулығына дұрыс көңіл бөлмейтініне көзім жетті.

Англияда 500-ден астам фитнес-залды араладым, әрқайсысында басқару жүйесі болды. Ал Өзбекстанда мұндай шешім жоқтың қасы еді. Осылай фитнес-клубтардың операциялық жұмыстарын автоматтандыруға көмектесу туралы ой туды. Спорт секциялары неғұрлым дұрыс жұмыс істесе, соғұрлым көп адам баратынын түсіндім.

2023 жылдың соңында Ташкентке қайта оралып, стартапқа сенетін және оны бірге жасайтын программистер мен менеджерлерден команда жинай бастадым. Тәжірибем болғанына қарамастан, әр жаңа жобаға нарықты да, жұмыс істейтін саланы да білмейтін адам сияқты кірісемін. Себебі алғашқы клиент ақша төлегенге дейін – бәрі жай ғана идея.

– Жұмысты неден бастадыңыз?

– Алдымен нарықты зерттедік те, екі негізгі мәселені шешуден бастадық. Біріншісі, Өзбекстандағы фитнес-залдардың басым бөлігі кіріс-шығынын жүйелі түрде есептемейтін. Олар тек шоттағы қалдыққа қарап, «көп болса – жақсы» деп ойлайтын. Мысалы, көптеген кәсіпкерлер кассаға $10 000 түсіп, $9000 кетсе, бұл $5000 түсіп, $3000 жұмсағаннан да нашар деп ойлайтын. Сондықтан клубтарға нақты қанша табыс табатынын көрсететін аналитика бере бастадық.

Екіншісі, кей залдардың тіпті клиенттік базасы болмады: әрі кетсе Excel кестесі немесе келушілерді жазып қоятын қағаз журнал. Біз оларға кім, қай уақытта жиі келетінін, қандай абонемент алатынын, қашан төлем туралы еске салу керегін көрсетіп бердік.

– Қазір Deepen не ұсынады?

– Табыс сараптамасын және келушілерді есепке алуды енгізген соң, фитнес-залдардың сұранысына қарай функционалды кеңейттік. Мысалы, Deepen Web App деген мобильді қосымша жасадық, онда әр клубтың жеке парағы бар. Чек-инді QR-код арқылы енгіздік, кейін жүйені турникеттермен біріктірдік. FaceID келушіні автоматты түрде анықтап, абонементінің бар-жоғын тексеріп, кіріске рұқсат береді. Егер карта болмаса, адамға администраторға бару немесе платформаның ішінде онлайн төлеу ұсынылады.

Сонымен қатар клиенттерге арналған әртүрлі хабарлама, пікір қалдыру, туған күнмен құттықтау сияқты мүмкіндіктер қостық.

Deepen залдың жүктемесін де көрсетеді, қай күндері немесе қай уақытта келушілер көп. Бұл акциялар мен жеңілдіктерді жоспарлауға немесе қызметкерлердің жұмысын дұрыс бөлуге көмектеседі. Жақында Deepen AI іске қостық, бұл – келушілердің мінез-құлқын болжайтын және олардың келесі айда абонементті ұзарту ықтималдығын анықтайтын ЖИ-агент.

– Deepen-де жаттықтырушыларға арналған функция бар ма?

– Сервистің бірнеше деңгейі бар: иесіне арналған (ең кеңейтілгені), әкімшіге арналған және жаттықтырушыларға арналған. Инструкторлар өз клиенттерін қосымшада көре алады, сабақ кестесін жасайды, қанша жаттығу қалғанын бақылайды және төлем қабылдай алады.

«Өзбекстан мен Қырғызстанда 180-нен аса клубпен жұмыс істейміз»

– Қалай монетизация жасайсыздар?

– Біз жазылым арқылы жұмыс істейміз. Айына 500 мыңнан 1,5 млн сумға дейін (22 мыңнан 65 мың теңгеге дейін – Digital Business ескерт.) тұратын үш тариф бар. Айырмашылығы – функционалда. Мысалы, Business+ пакеті бар клубтар Deepen AI-ды пайдалана алады, құрал-жабдықты есептеп, бардағы тауарлар қолжетімді болады және тағы басқа. Бағдарламаны орнату және бастапқы баптау үшін бөлек 2 млн-5 млн сум (86 мың-216 мың теңге – Digital Business ескерт.) аламыз.

Шетелде фитнес-студиялардың функционалы шамамен бірдей болса, Өзбекстанда әр клуб өзіне ғана тән қосымша мүмкіндіктер қосуды қалайды. Бірақ біз үнемі процестерді жеңілдеткен дұрыс екенін түсіндіруге тырысамыз, себебі стандартты жүйе барлық жерде жұмыс істейді. Сол себепті бірыңғай жазылым ұсынуға тырысамыз және жеке-жеке жетілдіруді болдырмауға күш саламыз.

– Тағы қандай қиындықтар болды?

– Негізгі қиындық — өнімді сату. 1,5-2 жыл бұрын орта және шағын студияларға біздің шешімнің не үшін керегін, жұмысты қалай жеңілдететінін және табысты қалай арттыратынын ұзақ түсіндіруге тура келетін.

Қазір Өзбекстанда бәсекелес компаниялар пайда бола бастады. Бір жағынан, олар клиенттердің бір бөлігін алып кетуі мүмкін, бірақ екінші жағынан, сату процесін қатты жеңілдетеді. Клуб иелері спорт залдарын басқару жүйелері туралы көбірек біле бастады, сондықтан енді бізге өзімізді түсіндіруге көп уақыт жұмсаудың қажеті жоқ.

– Deepen-нің бәсекелестерден қандай айырмашылығы бар?

– Нарықтағы шешімдердің шамамен 70%-ы бірдей функционалға ие. Бірақ біз клубтар бірден пайдалана алатын Deepen Web App мобильді қосымшасын ұсынамыз, ал қосымша ақыға оны клубтың корпоративті түсіне сай брендтеп береміз.

Сонымен қатар қолдау мен оқытуға басымдық береміз. Нарықты жақсы түсінеміз және жаңа ІТ-өнімдерге әкімшілер мен персоналдың бірден бейімделуі қиын болатынын білеміз. Сондықтан әр қадамда командаға ілесіп, көмектесіп отырамыз.

Тағы бір артықшылығы — клиенттің жанында болуымыз. Егер шетелдік софт сатып алсаңыз, мәселені шешу үшін алдымен техқолдауға қоңырау жоспарлап, жағдайды түсіндіріп, жауап күту керек. Бізде қажет болса, мамандар спортзалға өзі барып, мәселені орнында шешіп береді.

– Қазір стартаптың қанша клиенті бар?

– Алғашқы клиентіміз 2024 жылдың жазында пайда болды. Ол шамамен айына $18 төлейтін. Бірақ біздің көңілімізді ерекше көтеріп, әрі қарай дамуға жігерлендірді.

Қазір Өзбекстан мен Қырғызстандағы 180-нен аса клубпен жұмыс істеп жатырмыз. Олар – фитнес-залдар, йога мен пилатес студиялары, бассейндер, дзюдо мен ММА секциялары, триатлон мектептері және басқа да спорт орталықтары.

– Табыс тауып жатырсыздар ма?

– Қазір біздің MRR – $12 мың. Бұл көрсеткіш ай сайын 10-15% өсіп келеді.

«Басты мақсаттардың бірі – Өзбекстандағы адамдарды белсендірек өмір салтына ынталандыру»

– Өнімді қандай ақшаға дамыттыңыздар?

– 2023 жылдың соңынан бері $300 мың инвестиция тарттық. Былтыр жыл соңында CS// Angels Club атты өзбекстандық періште-инвесторлар клубы мен оңтүстіккореялық әріптестерден $750 мың бағалау бойынша қаржы алдық.

2025 жылдың сәуірінде Aloqa Ventures қорынан $200 мың инвестиция тарттық. Ол кезде стартап $2 млн-ға бағаланды. Ақша өнімді дамытуға, басқа елдерге шығуға және команданы кеңейтуге жұмсалып жатыр.

– Deepen-де қазір қанша адам жұмыс істейді?

– Командада шамамен 25 маман бар: әзірлеушілер, сату менеджерлері, business development бөлімі. Негізінен бәрі Ташкентте жұмыс істейді, бірақ қызметкерлердің көпшілігі бұрын Еуропада, АҚШ-та, Жапонияда тұрған. Жергілікті компанияларда оларға жұмыс істеу қиын, ал Deepen атмосфера жағынан еуропалық компанияға көбірек ұқсайды.

– B2C сегментіне арналған өніміңіз де бар. Ол туралы айтып беріңізші.

– Жақында қосымша ішінде челлендждер өткізіп, Өзбекстандағы жүгіру қауымдастығын дамытуға арналған модуль қостық. Екі апта бойы пайдаланушылар жүгіріп, нәтижелерін тіркейді, жүлде алады және ең бастысы, бірін-бірі шабыттандырады. Бұл тақырыпты көп зерттедім және бір нәрсеге көзім жетті: адамдарды ең қатты ынталандыратын – адамдардың өзі. Біреу жеңіл атлетикамен белсенді айналысып жүргенін көргенде, сен де сол қозғалыстың бір бөлігі болғың келеді.

Қызмет құны – $2,5. Бағаны төмен қойдық, өйткені концепцияны сынақтан өткізу керек болды және өнімді мүлде тегін қылғымыз келмеді. Көп жағдайда адамдар тегін келген дүниенің қадірін түсінбейді.

Келесі жылы бұл өнімді Малайзияда іске қосуды жоспарлап отырмыз. Қазіргі таңда серіктестермен келіссөздер жүргізіп жатырмыз.

– Бұл нарыққа қалай шықтыңыздар?

– Соңғы Ironman жарысын Малайзияда жүгірдім. Сол жерде wellness бағыты бойынша жобалар жасап жүрген ІТ-саласының мамандарымен таныстым. Олар біздің тәжірибемізге қызығушылық танытты, өз өнімдерін шығаруды көптен бері ойлап жүр екен, бірақ оған уақыт пен ресурс жетпей келген.

Олар маркетинг, ілгерілету және масштабтаумен айналысуға дайын, ал біз өнім мен сараптама жағынан үлес қоса аламыз. Оның үстіне, Малайзияда қазір семіздік проблемасы бар, сол себепті мемлекет халықтың белсенділігін арттыруға бағытталған бастамаларға инвестиция салып жатыр.

– Сіздің спорттағы тәжірибеңіз бизнесті дамытуға көмектесе ме?

– Әрине. Ironman-ды өткергенімді айтқан сәтте-ақ адамдардың сенімі артады. Олар мұның жай ғана фитнес шешімін сататын адам емес, өмірінің өзі осы саламен тығыз байланысты жан екенін түсінеді.

Көп адам менің неге мұндай ауыр спорт түрімен айналысатынымды сұрайды. Бірақ 15-16 сағат тоқтамай қозғалғанда, төзімділік қалыптасады, ауырсаң да, қорықсаң да, шаршасаң да алға жылжуды үйренесің. Бұл – стартап әлеміндегі ең қажет дағдылар.

Кез келген стартапта күн сайын жаңа кедергілер шығады, ал мойымай, тез шешім қабылдап, қиындықтарды еңсере білу – жеңімпаздарды тез берілетіндерден ажырататын қасиет.

АҚШ-тан Ташкентке оралған соң, бейімделу оңай болған жоқ. Дәл сол кезде спорт күн тәртібімді реттеп, стрессті азайтып, алға биік мақсат қоя беруге көмектесті.

– Deepen компаниясын алдағы жылы қалай дамытпақсыздар?

– Жуырда Тәжікстан мен Қазақстан нарығына шығамыз, бірнеше спорт клубымен келісіп қойдық. Сондай-ақ бизнесті масштабтау үшін Әзербайжанды қарастырып жатырмыз, ал келесі жылдың басында Оңтүстік Азия мен MENA аймағында да іске қосылып көргіміз келеді. Осы мақсатта $500 мың - $1 млн көлемінде раунд ашуды жоспарлап отырмыз.

Өнімге келсек, клуб иелері үшін жасанды интеллект негізінде чат-бот енгізу жоспарда бар. Оның көмегімен адам табыс, келушілер саны немесе басқа да кез келген көрсеткіш туралы сұрай алады, ал көмекші қажетті ақпаратты жылдам тауып береді.

Әрине, челлендждер де болады. Менің басты мақсаттарымның бірі – Өзбекстан халқын анағұрлым белсенді өмір салтына ынталандыру. Қазірдің өзінде елде 2-3 мың адам марафондарға жазылып жүр. Егер студенттерден қауымдастық құрып, компаниялар арасында жарыстар ұйымдастырсақ, елдегі жүгірушілер саны бірнеше есе артады. Бәрі мүмкін екеніне сенемдімін.