Қазақ жігіттері корпоративті ЖИ-агенттер экожүйесін жасап, $6 млн алды

Әлібек Полатов Шымкентте туған. Мектептен кейін Ломоносов атындағы ММУ-дың Қазақстандағы филиалына түсіп, жүйелік бағдарламалауды оқыды. Университетті бітірген соң Қазақстанға оралып, көп ұзамай кәсіпкерлікке бет бұрды. Алдымен сайт әзірлейтін веб-студия ашты, ал 2020 жылдан бастап өз стартаптарын іске қоса бастады. Биыл Әлібек ЖИ-агент пен цифрлық көмекші жасауға мүмкіндік беретін shai.pro платформасының СЕО-сы әрі кофаундері болды. Компания қазірдің өзінде $6 млн инвестиция тартып үлгерді.

Digital Business пен Astana Hub-тың «Орталық Азияның 100 стартап-тарихы» бірлескен жобасы аясында Әлібек бұрынғы өнімдерінің неліктен «жарып шықпағанын», инвестормен сөйлесуді жалғастыру үшін қалай шұғыл басқа қалаға ұшып барғанын және shai.pro-ның бәсекелестерден қандай айырмашылығы бар екенін айтты. Сондай-ақ стартаптың Alphabet компаниясының еншілес ұйымымен келісімшартты қалай жасағанын, команданың мәмілелерді бекіту циклін қалай тездеткенін және алдағы жылға қандай жоспары бар екенін де білдік.

«Идея кезеңінде-ақ үлкен ақша табуға болатынын түсіндім»

– Әлібек, ІТ саласына қалай келдіңіз?

– 2013 жылы ММУ-дың есептеуіш математика және кибернетика факультетін бітірдім. Дереу кәсіпкерлікке бет бұрдым: сайт әзірлеу және digital-маркетингпен айналысатын веб-студия құрдым. Бірақ әрдайым жай қызмет көрсетіп қана қоймай, өзім сататын және табыс әкелетін өнім жасауды қаладым.

Стартап-индустрияға 2020 жылы келдім. Сол жылы Сингапурдан менің курстасым Мағжан Икрам ұшып келді. Ол өз ІТ өніміне идея кезеңінде-ақ $1 млн инвестиция тартқанын айтты. Сол сәтте бұл салада үлкен ақша табуға болатынын түсіндім де, Мағжанға бірге жоба бастайық деп ұсыныс айттым.

Алдымен чат-боттар құрастыратын конструктор жасайық деп ойладық, бірақ оған инвестиция тарта алмадық. Одан кейін цифрлық валюталар саласына арналған қаржылық құрал жасауға көштік, бірақ алты ай ішінде АХҚО-дан лицензия ала алмадық та, жұмысты тоқтаттық. Оның орнына блокчейн негізінде өзіміздің аналитикалық жүйемізді жасауды шештік. Онда пайдаланушы тіркелмей-ақ әмияндар туралы ақпарат, транзакциялар, криптобиржалардағы басқа қолданушылардың мінез-құлқын көре алды. Осылайша Oraclus пайда болды.

2022 жылы ірі блокчейн-деректер провайдерінен $400 мың инвестиция алдық, ал 2023 жылы Тим Дрейпердің Hero Training бағдарламасына өттік. Ол кезде Кремний алқабында ЖИ шешімдері белсенді жасалып жатқан. Біз де жобамызға жасанды интеллект енгізу туралы ойладық, мысалы, блокчейн саласында Perplexity сияқты (ЖИ негізіндегі интеллектуал іздеу жүйесі – Digital Business ескерт.) сервис құру.

Бірақ одан әрі дамыту үшін қаражат қажет болды. 2024 жылы $2 млн инвестициялық раунд ашатынымызды жарияладық. Сол уақытта біздің әлемдегі бәсекелестеріміз $30 млн, тіпті $60 млн-ға дейін алып жатты. Инвестициясыз қиын болатынын түсіндік, бірақ раундты жаба алмадық, сөйтіп Oraclus жобасын тоқтаттық.

– ЖИ-агент жасау идеясы қашан пайда болды?

– Осы уақытта тағы бір курстасым Ұлыбританиядан Қазақстанға келді. Ол Лондонда GSK фармацевтикалық компаниясында жұмыс істеп, GenAI өнімдері мен мультиагенттік шешімдер жасауға қатысқан екен.

Ол агенттердің бір-бірімен сөйлесіп, автономды шешім қабылдай алатынын, тапсырмаларды бөліп, орындалуын тексеретінін айтты. Мен қатты таңғалдым және оған компанияларға инвестициялық кеңес беретін жасанды интеллект шешімін бірге жасайық деп ұсыныс айттым.

2024 жылдың соңында бұл идеяны Қазақстан, Өзбекстан, Гонконг және Кипрде бизнесі бар кәсіпкерге, сондай-ақ Өзбекстандағы AVO банкінің бас бенефициары Руслан Әділбаевқа айттым. Ол бұл идеяның әлеуетін көрді, бірақ нарықтағы басқа ойыншылар мұндай шешімге дайын емес екенін білдік. Оның орнына сөйлескен инвестициялық компаниялардың бірі бізден ЖИ-ді қарапайым деңгейде енгізуді сұрады, локалды деректер негізінде жабық контурда жұмыс істейтін чат-бот жасап беріңдер деді. Біз келісімшартқа отырып, жұмысқа кірістік.

«Алдыңғы жобаларда өнім жасауға басымдық бердік, одан да көбірек сатуға көңіл бөлу керек еді»

– Одан кейін не болды?

– Биыл наурызда Астанада Руслан Әділбаевпен қайта кездестім. Оның Алматыға ұшуға дейін небәрі бір сағаты ғана бар еді. Мен оған мультиагенттер қалай жұмыс істейтінін, не істей алатынын егжей-тегжейлі түсіндіре бастадым. Қазір бір инвестициялық компания үшін қандай шешім әзірлеп жатқанымызды айттым. Уақыт жетпеді, сондықтан сол рейске билет алып, бірге ұшып кеттім. Ұшақта, қонақүйде сөйлестік, келесі күні бизнес-жоспар жасап, инвестиция тарту туралы келісімге келдік. Руслан жобаға $1 млн құйды, бұл қаражат өнімді дамыту мен команданы қолдауға жұмсалды. shai.pro тарихы осыдан басталды.

– Алғашқы кезеңде қандай қиындықтар болды?

– Ол кезде көптеген компания басшылығы ЖИ оларға нақты қалай көмектесетінін толық түсінбеді. Біз мәселені мүмкіндігінше рационалды түрде шешуге тырыстық. Ең алдымен әлеуетті клиенттердің бизнес-процестерін зерттедік. Ол үшін қызметкерлерден фокус-топ жасақтап, воркшоптар өткізіп, ЖИ олардың жұмысын қалай жеңілдететінін бірге талдадық. Содан кейін ЖИ-агент көмегімен тез орындалатын және нақты нәтиже беретін міндеттердің тізімін жасадық.

Содан кейін ғана басшылық қандай агенттерді бірінші кезекте іске қосу керегін анықтайтын, ал біз жұмысқа кірісетінбіз. Осы тәсіл ЖИ-ді тек “белгі қою үшін” емес, нақты қажет жерде енгізуге мүмкіндік берді.

Мысалы, осы сұраныстардың бірінің арқасында біз SHAI Compliance AI атты вертикалды агент жасадық. Ол құжаттың халықаралық және салалық стандарттарға (ISO, МЕМСТ, API, ASME) сәйкестігін тексереді. Адам бірнеше сағат жұмсайтын жұмысты ЖИ-агент бірнеше минутта орындайды.

Сонымен қатар алдыңғы жобалардағы тәжірибе shai.pro жасау кезінде көп қателіктен сақтады.

– Қандай қателіктер?

– Біріншісі – жарнаманың болмауы. Біз, негізінен, программистерміз, мінезіміз де біршама қарапайым. Бұрын өнімдер жасадық, бірақ олар туралы жұртқа айтпадық. Тіпті 2022 жылы Oraclus үшін $400 мың инвестиция алған кезде бұл туралы медиа мен әлеуметтік желілерде жарияламадық. Сол кезде бұл сома болмашы көрінді. Бірақ егер сол кезде өзімізді көрсетсек, бәлкім, өткен жобаларымыз жалғасар ма еді.

Екіншіден, клиенттердің көпшілігі қай елде орналасса, компания да сонда жұмыс істеуі маңызды. Әсіресе күрделі өнім сатсаң. Oraclus туралы айтсам, біздің клиенттердің көбі Қазақстанда болған жоқ. Біз Сингапур, БАӘ сияқты блокчейн қарқынды дамып жатқан елдерге жиі барып жүрдік. Бірақ ірі келісімдер жасай алмадық: үлкен сомалы контракт жасасаң, үнемі екінші тараптың қасында болуың қажет.

Инвестициялық раунд ашқанда «біз Қазақстандамыз, мұнда бәрі арзан» деген логикамен жүруге болмайды. Егер әлемдік деңгейде бәсекелес болғың келсе, әлемнің түкпір-түкпірінен мықты мамандар жалдап, қиын міндеттерді тез шешіп, өнімдерді нарыққа жылдам шығара алуың керек. Яғни ірі сомада инвестиция тарту қажет.

Тағы бір қателігіміз – фокустың дұрыс қойылмауы. Бұрын біз алдымен өнім жасауды басты мақсат еттік, дұрысында көбірек сатуға көңіл бөлу керек еді. Ал shai.pro жайлы айтсам, біз бірінші клиентке – инвестициялық компанияға идея ұсынып, ақша алдық және сол қаржыға өнімді жасадық.

«Бізде халықаралық корпорацияларда GenAI шешімдер жасаған мамандар жұмыс істейді»

– shai.pro қазір не ұсынады?

– Біздің негізгі өнім – платформа. Ол банктер, квазимемлекеттік құрылымдар және ірі корпорациялар сияқты клиенттерге өздерінің ЖИ-агенттері мен цифрлық көмекшілерін өздері жасауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар бірнеше дайын ЖИ-агентіміз бар. Алғашқысының бірі – SHAI Summarization Agent. Ол корпоративтік чаттардағы хат алмасулар бойынша қысқаша қорытынды жасайды. Кейін SHAI Report Generator Agent қосылды, ол көп құжатты жүктеп, белгіленген шаблон бойынша есеп құрастыра алады. Тағы SHAI Voice Assistant Agent бар, аудиофайлдарды транскрипциялайтын дауыстық агент. Бұл – өнімдердің бір бөлігі ғана.

Бұдан бөлек, инвестициялық компанияларға арналған Financial Agent Studio әзірлеп жатырмыз, шамамен 10 ЖИ-агенттен тұратын шешім, ол клиенттердің ең жиі кездесетін міндеттерін жылдам орындауға көмектеседі.

– Бәсекелестер көп пе?

– Алты ай бұрын Қазақстанда олар болған жоқ десек қателеспеспін, бірақ қазір осындай шешімдер жасайтын компаниялар пайда бола бастады. Алайда бұл біз үшін проблема емес. Біріншіден, біз тәжірибе жағынан бірнеше қадам алда тұрмыз. Екіншіден, нарықта ұқсас жобалардың пайда болуы сатылымға да көмектеседі: ірі клиенттердің көбі ЖИ-агенттер туралы естіп жатыр, сондықтан бізге әлеуетті тапсырыс берушілерге бұл технологияның не үшін қажет екенін бұрынғыдай ұзақ түсіндірудің қажеті жоқ.

– shai.pro басқа ЖИ-агенттерден несімен ерекше?

– Нарықтағы шешімдердің басым бөлігі бір-біріне ұқсас. Сондықтан shai.pro-дың басты ерекшелігі – командасы және оның тәжірибесі. Бізде ірі халықаралық корпорацияларда GenAI шешімдерін жасаған мамандар жұмыс істейді. Осындай адамдардың арқасында нарық өзгерістеріне жылдам бейімделіп, шынымен сапалы әрі пайдалы өнімдер әзірлей аламыз.

Сонымен қатар, біздің өнімдеріміздің басым бөлігі on-prem (яғни платформа немесе өнім клиент компаниясының инфрақұрылымына орнатылады, ал бұлтта сақталмайды – Digital Business ескерт.) режимінде жұмыс істейді . Мұндай шешімдерді әдетте құпия ақпаратпен жұмыс істейтін корпоративтік клиенттер пайдаланады. Сондықтан деректердің қауіпсіздігіне ерекше мән береміз, ол үшін бөлек команда бар.

«Кейбір клиенттермен жылына 100 млн теңгелік келісім туралы талқылап жатырмыз»

– shai.pro клиенттері кімдер?

– Портфелімізде шамамен 30 клиент бар: мемлекеттік ұйымдар, квазимемлекеттік құрылымдар және қаржылық компаниялар. Клиенттердің басым бөлігі Қазақстанда. Бір келісімді рәсімдеу орташа есеппен 3 айға созылады, бірақ құжатқа бір аптада-ақ қол қоятындар да бар.

Сөйте тұра, платформаның өзін сату оңай емес, себебі көптеген клиенттерге әлі қандай шешімдер қажет екенін анық түсіну қиын. Ал вертикалды агенттер енгізгеннен кейін келісімдер жылдамырақ жабыла бастады.

Өнім арзан емес, ал enterprise сегментіндегі өкілдер біздің шешімдердің материалдық және материалдық емес әсерін барынша нақты есептеуі керек. Дайын ЖИ-агенттер бұл есептеуді жеңілдетеді.

Платформаны сатып алып, агенттерді өздері жасайтын клиенттер әзірге көп емес. Тапсырыс берушілердің көбі платформадан бастап агенттерге, LLM-ге дейін бәрін баптап беруді сұрайды. Технология әлі жаңа, ал көптеген компанияда оны қолданатын мамандар жоқ.

– Стартап қандай бизнес-модельмен жұмыс істейді?

– Негізінен жылдық лицензия сатамыз, бірақ бағасы агенттердің саны мен күрделілігіне байланысты. Мысалы, желтоқсанның соңына дейін ЖИ негізіндегі салық кеңесшісі Salyq.ai қызметіне жылдық жазылымды бар болғаны 5000 теңгеге алуға болады. Кейін баға жоғарылайды.

Ал ЖИ-агенттері бар платформа бойынша келісім сомалары әлдеқайда жоғары. Бір агентті орнату және оның қызметін қолдау шамамен жылына 10-20 млн теңге тұрады. Кейбір клиенттермен жылына 100 млн теңгенің келісімдерін талқылап жатырмыз.

– Шығынсыз жұмыс істеу деңгейіне жеттіңіздер ме?

– Әзірге жеткен жоқпыз, бірақ ілгерілеу бар. Біздің салада MRR есептеу қиын, себебі бір айда бірнеше ірі жылдық келісімге отыруымыз мүмкін, ал түсімді 12 айға бөлуге тура келеді. Нақты соманы бір жылдық жұмыстың қорытындысы бойынша айта аламыз.

«Фаундердің басты міндеті — команданы сақтап қалу»

– shai.pro-ға жалпы қанша инвестиция салынды?

– Жобаға Руслан Әділбаевтан $6 млн инвестиция алдық, оның $5 млн-ын қыркүйекте алдық. Қаражаттың басым бөлігі команданы ұстауға және өнімді дамытуға жұмсалады. Қазір shai.pro-да шамамен 70 адам жұмыс істейді, оның 90%-ы Қазақстанда. Қазір маман жалдап жатырмыз, әсіресе GenAI бойынша мықты кадрлар жетіспейді.

– Алдағы бір жылда жобаны қалай дамытасыздар?

– Нарықтың өзгеруіне тез бейімделу үшін R&D бағыттарына басымдық беріп отырмыз.

«Қазақтелекоммен» келісім жасау процесі жүріп жатыр. Олар біздің шешімдерді «Самұрық-Қазына» портфельдік компанияларына ұсына алады. Бұрын көптеген компанияларда өнімдерімізге қажетті GPU мен видеокарталар болмағандықтан, мәмілелер ұзаққа созылатын. Қазір жағдай өзгерді. «Қазақтелекомда» темір бар, ал бізде технология бар.

Сондай-ақ Еуропа нарығына шығуды қарастырып жатырмыз. Кофаундерлердің бірі Дилшат Өтешев Англияда тұрады және клиенттермен кездесіп жүр. Мысалы, қазір біздің шешімімізді Alphabet (Google-дың бас компаниясы) және фармацевтика алыбы GSK-дің бірлескен кәсіпорны Galvani Bioelectronics Limited сынақтан өткізіп жатыр. Біздің өнім корпорацияда үш ай уақыт алған тапсырманы бірнеше минутта шешті. Егер клиенттер көбейсе, Еуропада кеңсе ашамыз.

– Қазақстанда стартап ашқаныңызға бес жылдан асты. Біздің стартап-экожүйесінің қазіргі деңгейін қалай бағалайсыз?

– Қазақстанда жыл сайын ел ішінде табысты өнім өсіруге мүмкіндік көбейіп келеді.

Бұрын бәрі инвестиция іздеп жүретін. Қазір венчурлік қорлар, бизнес-періштелер пайда болды, жақында қорлардың қоры жұмыс істей бастайды. Astana Hub және басқа ұйымдар акселераторлар мен қолдау бағдарламаларын тұрақты түрде өткізіп жатыр. Оларды өткендердің нәтижесін жақында көреміз. Қазақстанда шағын 3-5 адамнан құралған командамен ірі өнім жасап, табыс табатын жаңа буын кәсіпкерлері пайда болатынына сенемін.

– Ісін жаңа бастаған стартапшыларға қандай кеңес бересіз?

– Акселераторға жай ғана «өттім деген белгі үшін» қатыспаңыз. Егер бірдеңе шықпаса, алға жылжу керек, жаңа шешімдер іздеу керек. Сәтсіздік себебі көбіне бағдарламада емес. Нарық себеп болуы мүмкін, команда, тым ерте келген немесе тиімсіз инвестиция себеп болуы мүмкін. Әр оқу кезеңінен білім мен тәжірибе аласыз, ең бастысы – оны қолдану.

Жылдар өте ұққаным: стартаптағы ең басты міндет – компанияның құрдымға кетуіне жол бермеу. Фаундердің міндеті – команданы сақтап қалу, себебі мәдениетті қалыптастыратын, идеяға сенетін және артыңнан еретін – сол адамдар. Оларға маңызды бір істің бөлігі екенін сезіндіру керек.

Күрделі кезеңдерден бізді команда алып шықты. Шұғыл табыс табуды, кассалық алшақтықты жабуды ойладық. Көп стартаптар дәл осы кезде жабылады, ал біз тек команда бірге болғандықтан аман қалдық.